Diagnoza psychologiczna polega na rozpoznaniu psychologicznych mechanizmów funkcjonowania badanej osoby, opisaniu jej obecnego funkcjonowania, określeniu mocnych i słabych stron, podjęciu próby wyjaśnienia zgłaszanych problemów oraz zaproponowaniu działań zmierzających do ich rozwiązania. To proces, dzięki któremu możemy poznać przyczyny trudności w uczeniu się lub w zachowaniu naszego dziecka. Pozwala na poznanie dziecka oraz jego możliwości rozwoju i zachowania oraz wyjaśnienie specyfiki trudności
w funkcjonowaniu, w relacjach z rówieśnikami czy z członkami rodziny.
Procedura diagnozy psychologicznej (stosowane metody, zakres, czas) jest każdorazowo dopasowywana do indywidualnych potrzeb. Zazwyczaj diagnoza psychologiczna powstaje w trakcie jednego lub dwu a czasem kilku spotkań z psychologiem. Podczas tych spotkań psycholog przeprowadza wywiad psychologiczny i obserwację, stosuje wybrane testy psychologiczne.
Celem diagnozy jest określenie stopnia sprawności funkcji poznawczych oraz percepcyjno-motorycznych (m.in. spostrzegawczości, pamięci, koncentracji uwagi, koordynacji wzrokowo-ruchowej, zdolności myślenia), określenia poziomu inteligencji czy dysharmonii rozwojowych, możliwości występowania zmian organicznych w obrębie ośrodkowego układu nerwowego, specyficznych trudności w nauce (dysleksja, dysgrafia, dysortografia). Ocena funkcjonowania emocjonalnego może dotyczyć zaburzeń nastroju (np. lęk, depresja), problemów nerwicowych, zaburzeń osobowości i zachowania, zaburzeń psychosomatycznych czy tych związanych z przeżytą traumą.
Po zakończonym procesie diagnostycznym psycholog na ostatnim spotkaniu omawia wyniki i przekazuje wnioski płynące z diagnozy. Diagnosta proponuje również odpowiednie formy pomocy terapeutycznej. Każdy zgłaszany problem traktowany jest indywidualnie, a podejście do dziecka jest wieloaspektowe. Oznacza to, że w procesie diagnostycznym wykorzystywane są różnorodne metody oraz techniki, a do badania zaangażowani są specjaliści kilku dziedzin m. in.: psycholog, pedagog, psychiatra, logopeda.
Czas trwania jednorazowej diagnozy psychologicznej to, na ogół, ok. 120-150 minut.
SŁOWNIK STOSOWANYCH W DIAGNOZIE POJĘĆ :
Deficyty rozwojowe – inaczej dysfunkcje, zaburzenia rozwoju psychomotorycznego, opóźnienie rozwoju psychomotorycznego, wolniejsze tempo rozwoju określonych funkcji.
Funkcje poznawcze – zespół procesów, dzięki którym odbieramy informacje z otoczenia oraz zauważamy stosunki między nimi. Obejmują: pamięć, uwagę, wrażenia i spostrzeżenia wzrokowe, słuchowo-językowe, dotykowe, kinestetyczne, orientację w schemacie ciała i kierunkach w przestrzeni.
Funkcje percepcyjno-motoryczne/psychomotoryczne – współdziałanie procesów poznawczych i czynności ruchowych, np. przy pisaniu ze słuchu to współdziałanie uwagi, analizy i syntezy wzrokowej, słuchowej oraz ruch ręki piszącej.
Integracja percepcyjno-motoryczna – prawidłowy rozwój procesów poznawczych, współdziałający
z czynnościami ruchowymi.
Koordynacja wzrokowo-ruchowa – zharmonizowanie funkcji wzrokowych i ruchowych (manipulacyjnych), współpraca ręki i oka. Zaburzenia koordynacji wzrokowo-ruchowej – brak współdziałania i zharmonizowania funkcji wzrokowych i ruchowych – manipulacyjnych.
Lateralizacja – dominacja czynnościowa narządów ruchu (ręki, nogi) i zmysłu (oka, ucha) po jednej stronie ciała.
Motoryka duża – sprawność ruchowa całego ciała (w tym zdolność utrzymywania równowagi ciała, koordynacja ruchów kończyn podczas chodzenia, biegania, jeżdżenia na takich pojazdach jak hulajnoga czy rower).
Motoryka mała/sprawność manualna – sprawność ruchowa rąk w zakresie szybkości ruchów, ich precyzji; czynności manualne niezbędne podczas samoobsługi, rysowania, pisania.
Nieharmonijny rozwój funkcji poznawczych – występuje, gdy poszczególne zdolności (funkcje poznawcze) rozwijają się w innym tempie (opóźnienie lub przyspieszenie rozwoju poszczególnych funkcji).
Niepełnosprawność intelektualna – zaburzenie rozwojowe polegające na znacznym obniżeniu ogólnego poziomu funkcjonowania intelektualnego, któremu towarzyszy deficyt w zakresie zachowań adaptacyjnych
(w szczególności niezależności i odpowiedzialności).
Norma intelektualna – adekwatny do wieku badanego poziom sprawności intelektualnej.
Orientacja przestrzenna – orientacja w prawej lewej stronie ciała oraz w kierunkach przestrzeni.
Percepcja słuchowa – zdolność do odbioru dźwięków, ich rozpoznawania i różnicowania oraz interpretowania przez odniesienie do poprzednich doświadczeń.
Percepcja wzrokowa – zdolność do rozpoznawania i różnicowania bodźców wzrokowych oraz umiejętność ich interpretowania. Zaburzenia percepcji wzrokowej – zaburzenia analizy i syntezy wzrokowej, zaburzenia spostrzegania i różnicowania kształtów, rejestracji położenia przestrzennego przedmiotów.
Poziom intelektualny (umysłowy)/sprawność intelektualna – ocena funkcjonowania podstawowych zdolności werbalnych
oraz niewerbalnych dokonywana za pomocą standaryzowanych testów inteligencji.
Rozwój psychoruchowy harmonijny – całość procesów psychicznych (intelektualnych, orientacyjno-poznawczych oraz motorycznych) rozwijających się w sposób harmonijny czyli tak, że nie stwierdza się większych odchyleń od poziomu typowego
dla danego wieku życia.
Rozwój psychoruchowy nieharmonijny – zakłócenia tempa rozwoju poszczególnych sfer (procesów orientacyjno-poznawczych oraz motorycznych).