Metoda Integracji Sensorycznej jest aktualnie jedną z najpopularniejszych metod terapeutycznych. Stosują ją certyfikowani terapeuci integracji sensorycznej, będący specjalistami różnych dziedzin – fizjoterapeuci, logopedzi, pedagodzy.
Metoda Integracji Sensorycznej opiera się na diagnozie i terapii zaburzeń przetwarzania sensorycznego. Czym zatem jest przetwarzanie sensoryczne?
Żyjemy w świcie sensorycznym. Nasz organizm ciągle odbiera wrażenia (bodźce ze środowiska), które następnie przetwarzane są w mózgu, tak abyśmy mogli w konsekwencji wygenerować najlepszą odpowiedź adaptacyjną, na przykład:, gdy się ukłujemy, natychmiast cofamy rękę, słysząc sygnał ostrzegawczy, czy jakikolwiek dźwięk odwracamy się w kierunku źródła dźwięku, gdy ktoś na nas wpadnie, przesuwamy swój środek ciężkości tak, aby odzyskać równowagę. Wszystkie podejmowane przez nas w sposób efektywny aktywności, wymagają sprawnego przetwarzania sensorycznego, w którym uczestniczą nasze układy zmysłów – zmysł dotyku, zmysł przedsionkowy – potocznie zwany zmysłem równowagi, zmysł propriocecji, często określany zmysłem „czucia głębokiego oraz zmysły wzroku, słuchu, a także smaku i węchu.
Zmysłom dotyku, czucia głębokiego i przedsionkowemu współpracującym z układem wzrokowym i słuchowym przypisuje się szczególną rolę w rozwijaniu przez dziecko sprawności ruchowej, a także wpływ na nabywanie umiejętności w zakresie czytania, pisania, naukę matematyki oraz na rozwój mowy. Istnieje bardzo silny związek pomiędzy przetwarzaniem sensorycznym, a trudnościami w koncentracji uwagi u dzieci. Procesy przetwarzania sensorycznego wpływają pośrednio również na funkcjonowanie społeczne i emocjonalne dzieci, czego przejawem mogą być trudność w rozwijaniu zabawy grupowej u dzieci z nadwrażliwością dotykową, które nie lubią być dotykane przez inne dzieci lub mają kłopoty z kontaktem fizycznym z różnymi fakturami, materiałami z których są wykonane zabawki lub tolerancją piasku w piaskownicy, czy też dzieci z nadwrażliwością słuchową, które źle tolerują dźwięki w grupie dziecięcej. Na skutek trudności w rozwoju motorycznym, dzieci z zaburzeniami przetwarzania sensorycznego gorzej wypadają w aktywnościach ruchowych, na przykład w bieganiu, grze w piłkę, jeździe na rowerze, tańcu. Z powodu swojej mniejszej sprawności fizycznej, czasem nawet niezdarności nie są atrakcyjnymi partnerami w zabawie. Trudności motoryczne wpływają na ich samoocenę, wycofanie z kontaktów
z dziećmi. Bywa, że stają się tylko obserwatorami zabaw swoich kolegów.
Każdy posiada integrację sensoryczną. U wielu osób można zaobserwować jej niewielkie dysfunkcje Problemem są zaburzenia integracji sensorycznej nasilone
w stopniu, który utrudnia funkcjonowanie dziecka i jego rodziny, który odbiera dziecku radość.
Procesy przetwarzania sensorycznego aktywizują się już w okresie płodowym
i funkcjonują przez całe nasze życie. W związku z tym zaburzenia integracji sensorycznej można zaobserwować w każdym wieku. Również w niemowlęctwie.
Do najczęściej zgłaszanych objawów zaburzeń integracji sensorycznej zgłaszanych przez Rodziców przychodzących do naszej Poradni są:
– trudności z jedzeniem i spaniem,
– nadwrażliwość na hałas, dotyk, zapach,
– niechęć do bycia przytulanym, dotykanym przez inne osoby niż mama, tata, do chodzenia za rękę,
– opór przed zabiegami higienicznymi typu: mycie twarzy i głowy, czesanie, obcinanie paznokci, mycie zębów;
– trudności w koncentracji uwagi, szczególne widoczne przy zajęciach „stoliczkowych” w przedszkolu,
czy w czasie pracy na lekcji,
– nadruchliwość dziecka niekiedy powiązana z podejmowaniem zachowań ryzykownych; dziecko jest w ciągłym ruchu,
– dziecko wydaje się być słabsze, bardziej wiotkie niż rówieśnicy, męczliwe,
– powolność,
– lęk przed oderwaniem się od podłoża, związany na przykład z wejściem na kilka stopni drabinki,
– choroba lokomocyjna,
– trudności w rozwijaniu zabawy – zarówno samodzielnej jaki i z innymi dziećmi,
– trudności motoryczne (dziecko funkcjonuje gorzej po względem ruchowym niż jego rówieśnicy; słabiej biega, ma trudności w nauczeniu się jazdy na rowerze, w grze w piłkę, w zajęciach tanecznych i rytmicznych w przedszkolu i w szkole i w innych aktywnościach ruchowych,
– niezdarność ruchowa, częste potykanie się,
– niska samoocena dziecka, przygnębienie, obawa przed niepowodzeniem i wycofywanie się z nowych zadań orz w doprowadzaniu zadań do końca,
– niechęć do nawiązywania przyjaźni,
– trudności w nabywaniu umiejętności samoobsługowych,
– brzydkie pismo,
– napady złości, płaczu, trudności w wyciszaniu się.
Niemowlęta z zaburzeniami integracji sensorycznej mogą objawiać:
– niechęć do przytulania,
– niechęć do ssania piersi,
– nieprawidłowości w rozwoju ruchowym w pierwszym roku życia,
– małe zainteresowanie zabawkami i przedmiotami w otoczeniu,
– niechęć do bycia przebieranym,
– trudności w wyciszeniu się.
Diagnoza integracji sensorycznej, prowadzona w Powiatowej Poradni Psychologiczno – Pedagogicznej odbywa się w ramach kilku spotkań z rodzicem i dzieckiem. Niekiedy kontynuowana jest nadal w ramach zajęć terapeutycznych. Na diagnozę składają się:
– wywiad z rodzicami – rozmowa oraz wypełnienie kwestionariusza dotyczącego przebiegu ciąży, porodu, rozwoju dziecka w niemowlęctwie, przebytych chorób, problemów zdrowotnych dziecka, jego nawyków i zachowania
w różnych sytuacjach życia codziennego,
– obserwacja spontanicznej i ukierunkowanej aktywności dziecka w zabawie i próbach diagnostycznych. Terapeuta obserwuje spontaniczne zachowanie dziecka podczas swobodnej zabawy dziecka, jego reakcje na stymulację sensoryczną (użycie specjalistycznego sprzętu) oraz u dzieci powyżej 4 roku życia wykonuje określone testy, które maja pomóc określić jego równowagę, koordynację, czucie ciała, dokładne czucie i pracę rąk ,a także to czy u dziecka występują przetrwałe odruchy, jak wygląda jego napięcie mięśniowe oraz praca oczu.
Opracowanie diagnozy następuje na podstawie danych z wywiadu, obserwacji zachowania dziecka i wyników testów. Występujące u dzieci zaburzenia klasyfikuje się jako:
– zaburzenia modulacji – dotyczą przetwarzania bodźców sensorycznych
i przejawiają się nadreaktywnością lub podreaktywnością na bodźce sensoryczne,
– zaburzenia dyskryminacji – dziecko ma trudności z rozpoznawaniem podobieństw i różnic w jakości informacji sensorycznej,
– zaburzenia ruchu o podłożu sensorycznym- przejawiające się zaburzeniami posturalnymi lub dyspraksją.
W przypadku stwierdzenia zaburzeń integracji sensorycznej wskazane jest objęcie dziecka terapią. Zajęcia takie, aby były skuteczne powinny odbywać się raz w tygodniu, a niekiedy również częściej. Terapia prowadzona powinna być do momentu uzyskania poprawy w funkcjonowaniu dziecka. W Powiatowej Poradni Psychologiczno – Pedagogicznej w Koszalinie diagnoza i terapia integracji sensorycznej realizowana jest w ramach Wczesnego Wspomagania Rozwoju Dziecka.